Burgerparticipatie in tijden van corona! Bij Eurus hebben we de middelen die volledig voldoen aan alle RIVM-richtlijnen én effectief zijn. Daardoor konden we onlangs het Belevingsonderzoek Broekslag samen met de Buurtagenda opleveren bij de gemeente Olst-Wijhe. Het waren de uitkomsten uit een zeer breed aangevlogen participatietraject. Hierbij benaderden we in de 2e helft van 2020 inwoners in de wijk Broekslag om te weten hoe zij hun buurt ervaren en waar verbeteringen mogelijk zijn.
Aanleiding voor het burgerparticipatietraject in Broekslag zijn de veranderingen die vanaf begin 2021 voor de wijk op het programma staan. Voor de gemeente Olst-Wijhe bieden deze, in combinatie met de energietransitie, een uitgelezen kans om aan meerdere ambities en doelstellingen te werken en Broekslag klaar te maken voor de toekomst. Eurus realiseerde hiervoor een uitgebreide buurtscan.
Veranderingen
Groot onderhoud aan de huurwoningen door woningcorporatie SallandWonen, sloop en nieuwbouw van een aantal woningen en een gefaseerde vervanging van de riolering in meerdere straten. Het is een greep uit de veranderingen die in Broekslag op het programma staan. En nu de gemeente Olst-Wijhe toch in de wijk aan de slag gaat, kan het maar net zo goed op de juiste wijze aangevlogen worden. En dat betekent: aansluiten op de wensen van inwoners en andere partijen in de wijk. Aan Eurus de uitdaging deze wensen te achterhalen en een buurtagenda op te stellen. Deze betreffen een vijftal onderdelen: Sociaal, Veiligheid, Duurzaamheid, Openbare ruimte en Ideeën.
Bewoners meenemen
Voor de inwoners van Broekslag, met zo’n 250 adressen, verandert er dus het nodige in de fysieke leefomgeving. De gemeente Olst-Wijhe wil ook bewoners hierbij vroegtijdig betrekken. Vooral om in de werkzaamheden ook de wensen
van inwoners en andere stakeholders mee te nemen en te bevragen welke kansen zij zien om Broekslag te verbeteren en ‘toekomstproof’ te maken. Daarbij valt te denken aan wensen/kansen op het gebied van de eigen woning en tuin, maar ook leefbaarheid in het algemeen, de sociale en verkeersveiligheid, klimaatadaptatie, duurzaamheid, voorzieningen en de openbare ruimte.
Corona en de buurtscan
Om zoveel mogelijk inwoners te spreken pasten we verschillende methodieken toe, alles uiteraard volgens de regels van het RIVM. We bereikten 20,8 % van het aantal huishoudens van Broekslag. We voerden deur-aan-deur gesprekken, spraken bewoners op straat aan en organiseerden plein- en tuinbijeenkomsten. Door het vele thuiswerken was de respons op de deur-tot-deur gesprekken groter dan normaal. Via het versturen van een ansichtkaart is iedereen geïnformeerd over de uitkomsten van de verkenning en zijn mail-contacten gelegd. Inwoners lieten hun mening breed horen en bleken erg betrokken. De swipe-app die in het proces is ingezet, is door veel bewoners enthousiast ontvangen en goed gebruikt. De terugkoppeling organiseerden we vanwege aangescherpte maatregelen, online. En ondanks dat veel digitaal ging, vonden we veel bewoners bereid mee te denken over de toekomst van hun leefomgeving. Dit resulteerde bovendien in goede en interessante initiatieven.
Enthousiast
Inwoners van Broekslag zijn enthousiast over de wijze waarmee de gemeente dit traject is aangevlogen. Duidelijk is dat ze het waarderen in een vroeg stadium te zijn betrokken. Wel hopen ze betrokken te blijven en kijken uit naar het vervolgtraject.
In de Apeldoornse wijk Sprenkelaar gaan de gedachten uit naar een bewonersinitiatief als één van de middelen om de sociale cohesie in de wijk te helpen herstellen. Eurus is benaderd om hierin te ondersteunen. Dan is een bezoek aan bewonersinitiatief De Hagedoorn, een project van Eurus, een prachtig praktijkvoorbeeld om je door te laten inspireren.
En zo kwam het dat een vertegenwoordiging vanuit Apeldoorn op donderdagmiddag 17 september ’20 in het voormalige schoolgebouw van De Hagedoorn in gesprek ging met de Almelose burgemeester Gerritsen en beleidsadviseur Margo Abba, Frank Eekelder en Rudi Theunissen van Eurus en Jeannette Tijhof, initiatiefnemer en voorzitter van stichting De Hagedoorn. Uiteraard maakte ook een rondleiding onderdeel uit van het bezoek. De ontmoeting was een initiatief van Rudi Theunissen van Eurus en Astrid Willemsen, Stadsdeelmanager Apeldoorn, Noordoost.
Samen
Samen kijken op welke wijze de situatie in het Almelose Nieuwstraatkwartier de afgelopen jaren een positieve wending heeft gekregen en welke middelen daarvoor zijn gebruikt, bood nieuwe inzichten voor de aanpak in Apeldoorn. Een van de belangrijkste kernwaarden bij het project de Hagendoorn was samenwerking en samen ‘doen’ met de buurtbewoners. Door echt in gesprek te gaan en begrijpen waar behoefte aan is, werd het initiatief aantrekkelijk voor andere daarop aansluitende (maatschappelijke) organisaties.
Het werd een middag van uitwisselen van ervaringen. Vanuit al deze informatie ontstond een inspirerende brainstorm over de toekomst.
Want wanneer gaan mensen uit zichzelf initiatief nemen? Waar ligt de sleutel tot succes van een bewonersbedrijf? Wat heeft een wijk nodig om te kunnen blijven floreren? Al deze vragen hebben weliswaar geen pasklare antwoorden, maar leiden wel tot een opzet voor een plan van aanpak. Het zijn meer de abstracte motivatoren als lef, moed, omdenken, commitment en snelheid die tot een goedwerkend bewonersinitiatief leiden. Daarnaast vraagt het stimuleren van de intrinsieke motivatie continu aandacht.
Kortom, een uitwisseling waar we verder op kunnen bouwen…….
Vanuit de gemeente Apeldoorn waren aanwezig: Wim Willems, wethouder gemeente Apeldoorn, John de Meij, adviseur Wethouder gemeente Apeldoorn, Almer de Jong, regisseur openbare ruimte, gemeente Apeldoorn, Alan Wemmenhove, collega van A&I, o.a. sociaal ondernemen gemeente Apeldoorn, Maria van der Maat, buurtregisseur Stimenz, Christa van de Sprenge, woonconsulent de Goede Woning, Astrid Willemsen Stadsdeelmanager stadsdeel Noordoost
De energietransitie heeft weliswaar een duidelijke doelstelling, voor veel burgers is het een onderwerp dat niet op zich staat. Dat vraagt om goede burgerparticipatie die het onderwerp breed aanvliegt met aandacht en tijd voor alles wat er leeft.
Column Daniël Vossebeld, september 2020
Energietransitie, zoek de juiste versnelling
De energietransitie is één van de grootste uitdagingen waar we op dit moment voor staan. Nederland in 2050 aardgasvrij hebben, duurzame energiebronnen realiseren en zorgen voor goed geïsoleerde huizen, vereist daadkracht. En inzicht! Vooral dat laatste element zien wij, als professionals in burgerparticipatie, als essentieel in dit proces. Want hoewel ook wat ons betreft de energietransitie niet snel genoeg kan gaan, voelen we ons steeds vaker genoodzaakt op de rem te gaan staan. Laat ik uitleggen waarom.
Op veel plekken in Nederland pakken gemeenten de energietransitie op als een solitair onderwerp. Ze presenteren tijdens informatieavonden diverse oplossingen en verwachten dat burgers dit oppakken. Zo lijkt er overzicht en is voor iedereen de doelstelling helder. Maar is dit een duurzame aanpak? Door de energiedoelstelling op deze manier over burgers heen te storten, is de kans op een tegengesteld proces groot. De meeste inwoners in Nederland zien vooral veel gedoe op zich afkomen, naast alle andere sores waar ze mee te maken hebben. Die nieuwe elektrische kookplaat, de warmtepomp of zonnepanelen zijn vooral obstakels; want wie gaat dat betalen? En dan hebben we het nog niet eens over de vraag of mensen weten in wat voor huis ze wonen en welke oplossingen energietechnisch hiervoor geschikt zijn.
Een correcte aanpak voor de energietransitie is echt het halve werk. Start op wijkniveau en vooral samen met bewoners, ondernemers en instellingen. In de meeste wijken spelen namelijk meer problemen dan de energietransitie. Wanneer we deze niet zien en erkennen, maakt de energietransitie weinig kans. Werk echt vanaf dag 1 samen en doorloop het hele traject. Heb oog en oor voor alle andere zaken waar bewoners tegenaan lopen. En natuurlijk is nooit 100% van de wijkbewoners actief in een traject, maar we kunnen wel zorgen dat dit naar een maximumaantal gaat. En dat iedere wijkbewoner op de hoogte kan zijn van de gang van zaken.
Belangrijk is ook dat burgerparticipatie bestaat uit meer dan het organiseren van bewonersavonden. Deze zijn slechts resultanten van het traject daarvoor. Daarbij zijn zoveel mogelijk bewoners, ondernemers en instellingen gehoord en zijn onderliggende kwesties opgepakt. De informatieavonden zijn daardoor conclusies en stellen de rest van de wijkbewoners in staat om het resultaat te zien van alles wat in gang is gezet. Dan kan ‘de wijk’ zo mogelijk akkoord geven op het plan. Op deze wijze ontstaat er samen een doel.
Laat vooral de wijk het tempo van het traject bepalen. Dat doet niet de overheid of de professional. Wijkbewoners zijn zelf prima in staat aan te geven hoe snel ze kunnen meedoen en actief worden. Raken bewoners achterop, door welke oorzaak dan ook -informatieachterstand, wantrouwen, geldgebrek, cultuurverschillen, etc.-, dan is dit absoluut de doodsteek voor de burgerparticipatie. Het gevolg is dat mensen bijvoorbeeld gaan protesteren, tegenwerken of tegenacties organiseren. Van trajectuitvoering is dan al geen sprake meer.
De energietransitie is een meer-partijen vraagstuk en staat niet los van andere maatschappelijke kwesties. Laten we er ook zo mee omgaan en samen werken aan die nieuwe energie!
Een bewonersbedrijf is één van de prachtige manieren om sociale cohesie in een wijk te helpen herstellen. Dat bewijs levert bewonersinitiatief de Hagedoorn sinds ze haar deuren zomer 2018 opende. Steeds meer vormt deze voormalige school in het Almelose Nieuwstraatkwartier opnieuw de spil in de wijk. Eurus ondersteunt dit initiatief sinds het prille begin in 2017.
September 2020
Diverse maatschappelijke en sociale organisaties huren een ruimte in de Hagedoorn en het bewonersinitiatief organiseert verschillende activiteiten voor de buurt. Was er in het begin wat terughoudendheid in de buurt. Inmiddels weten veel buurtgenoten de weg te vinden. Soms alleen voor een kop koffie en een praatje, maar steeds vaker om er ook wat te doen. En wat zijn er veel positieve en leuke ontwikkelingen te melden. Neem bijvoorbeeld ‘Bij Bosshardt’, de ruimte waar het Leger des Heils een tweedehands kledingwinkel en een naaiatelier met zes naaimachines runt. Of het ruillokaal, waar van alles voor de jongste buurtbewoners te vinden is.
Bij Bosshardt
Op een mooie zonnige dag treffen we Angelo bij Naaiatelier Bij Bosshardt, onderdeel van de tweedehands kledingwinkel. Hij is aan de slag op een volwaardig professionele naaimachine. Daarmee maakt hij prachtige tassen van gerecycelde stoffen. Stad en land struint hij af voor stoffen, hoewel hij naar eigen zeggen vooral uitkomt op jeansstof. Zijn doel is een mooie collectie tassen maken én verkopen. Zijn moeder, die bijna dagelijks in het Naaiatelier is te vinden, is zijn inspiratiebron. Zij biedt voor schappelijke bedragen buurtgenoten aan om bijvoorbeeld kleding te verstellen of gordijnen op maat te maken. “Ik zit hier graag te werken. Het is gezellig en je bent er onder de mensen,” aldus Angelo.
Het Ruillokaal
Het Ruillokaal merkt dat ook steeds meer mensen met jonge kinderen de weg naar De Hagedoorn vinden. Maar ook de oudere dame met dementie die graag spelletjes speelt, is natuurlijk van harte welkom om te ruilen. Karin, Rosalie en Nick zijn de vaste gezichten voor deze plek die drie dagen in de week geopend is. “Als mensen eenmaal over de drempel zijn geweest, zien we ze vaker,” vertelt Karin. “En als we merken dat er een moeilijke situatie achter het verhaal van een bezoeker zit, dan is het Wijkteam of het Leger des Heils dichtbij. Ideaal, dat we in één centrum zitten en ondersteuning nooit ver weg is.” Het ruillokaal was ook een mooie stageplek voor Manon. Ze zorgde voor de mooie aankleding van de winkel en de presentatie op social media. Dat leverde nog meer aanloop op. En wie nog een plek als vrijwilliger zoekt en dol is op baby- en kinderspullen, is van harte welkom! Het ruillokaal kan nog wat ondersteuning gebruiken.
Het is steeds duidelijker dat de verdwenen sociale verbindingen in buurten, wijken en dorpen leidt tot vergaande problematiek. Veel bewoners willen wel meer contact en zaken zelf oppakken, maar weten niet hoe. De sociale hypotheek is een perfect middel om hiervoor in te zetten.
De sociale hypotheek is gebaseerd op de sociale inspanning die de buurt of wijk geeft als zekerheid op een door de overheid verstrekte lening die bijvoorbeeld gebruikt wordt om een onroerende zaak gerealiseerd te krijgen of in stand te houden. Gelukkig hebben we in Nederland op diverse plekken onroerend goed dat perfect is in te zetten voor nieuwe functies. Het is belangrijk dat we met ons allen kijken hoe we hier creatief handen en voeten aan kunnen geven in het kader van herstel van sociale verbindingen. Eurus denkt graag mee in dit soort trajecten. Neem bijvoorbeeld kerkgebouwen, waarover Rudi Theunissen van Eurus onlangs publiceerde op Opinie in Salland. Hier een samenvatting:
“Het verdwijnen van kerkgebouwen uit lokale gemeenschappen is een aderlating voor de lokale samenleving.” Theunissen schrijft dit naar aanleiding van de sluiting van kerken in de Sallandse dorpen.
Generaties lang zijn de kerkgebouwen van groot belang geweest voor de uitstraling, herkenbaarheid en verbindingen binnen de samenleving. Ze fungeerden als bakens in landschappen en steden, gaven de omgeving cachet en waren voor een groot deel van de bevolking het middelpunt van de contacten. De maatschappij verandert echter, en daarin ook de rol van kerk. Maar met het kleiner worden van het aandeel van de kerk in het maatschappelijk leven, komt ook het gebruik van het vastgoed onder druk te staan.
Maar juist niet alleen vanwege het vastgoed, maar ook het aansluiten van mogelijkheden die de gebouwen bieden bij sociaal-maatschappelijke opgaven is de motivatie voor behoud. En dus moeten we samen kijken naar de mogelijkheden die er zijn om de kerkgebouwen te behouden en de waardevolle maatschappelijke functie te (her)geven waar de lokale samenleving baat bij heeft. Het gaat uiteindelijk om de mensen, niet om de stenen.
Harrie Kiekebosch schrijft voor de Overijsselse website samenvoorelkaar.nl een serie over de toekomst van buurt- en clubhuiswerk en het maatschappelijk vastgoed, in en na coronatijd. Eerst puin ruimen, dan noodverbanden leggen en vervolgens kijken hoe we verder gaan, zei gedeputeerde Roy de Witte begin april toen de buurthuizen op slot gingen. Dit verhaal, van 24 juli 2020, over de Sociale Hypotheek die uit de koker van Eurus komt, gaat vooral over ‘verder kijken’. Precies dat ‘verder kijken’ is zo ongeveer de tweede natuur van Eurus.
Welzijnswerk dat alleen gebaseerd is op subsidie staat steeds meer onder druk. Niet alleen omdat je dan afhankelijk bent, maar ook omdat het iets doet met de betrokkenheid van de mensen waar je mee werkt. Eurus (Hengelo) heeft daarom het economisch wijkwelzijn ontwikkeld. Een tak van sport waarbij de wijkeconomie de krachtige motor is achter het wijkwelzijn.
Economisch wijkwelzijn. Klinkt best logisch, maar je hebt het pas door als je het ziet, zei Johan Cruijff al. Óm dat te zien moest de kennis van financieel expert/belastingadviseur Henk Kosterink samen komen met die van opbouwwerker/socioloog Rudi Theunissen. De opbouwwerker zei: Participatie leidt tot beter samenleven. Maar je ervaart pas welzijn als je in staat bent je zelf in stand te houden.
De fiscalist zei: Dan is welzijnswerk eigenlijk van onschatbare economische waarde. Voor het individu, voor de samenleving én voor de overheid!
Toen dat lampje was gaan branden was het eigenlijk nog een kwestie van iedere keer maatwerk bedenken op basis van de situatie, maar wel iedere keer vanuit de gedachte dat in de driehoek van individu, de wijk en de overheid iedereen mee moet doen, want anders is een project gedoemd te mislukken.
Hoe dat in zijn werk gaat is het best uit te leggen aan de hand van praktijkvoorbeelden.
Lees hier het hele artikel over de sociale hypotheek en de praktijkvoorbeelden van Eurus, op de site Samen Voor Elkaar van de provincie Overijssel.
Recente reacties